გზა განათლებიდან ანტრეპრენერობამდე – ინტერვიუ დაჩი ჭოლაძესთან

“როგორც სხვები მახასიათებენ, ვარ მიზანდასახული ადამიანი, რომელიც მიზნის მისაღწევად ბოლომდე იბრძვის” – ასე გვიხასიათებს თავს დაჩი ჭოლაძე, ქართული სტარტაპის Pulsar Ai-ს თანადამფუძნებელი. 2021 წელი Pulsar-ისთვისაც და დაჩისთვისაც იმით იყო მნიშვნელოვანი, რომ კომპანიამ შეძლო, გაეკეთებინა წარმატებული გლობალური Exit, რის შედეგადაც იგი შეუერთდა ამერიკულ კომპანია Spincar-ს. ამ ძალიან დიდი ნაბიჯისა და უსაზღვრო გამოცდილების ფონზე, გადავწყვიტეთ, დაჩის გავსაუბრებოდით და სტარტაპერებისთვის რამდენიმე აქტუალურ საკითხზე გვეკითხა მისთვის აზრი.

გზა განათლებიდან გამოცდილ სტარტაპერობამდე

მე გამიმართლა იმაში, რომ ცხოვრების გზაზე ისეთი გამოწვევები შემხვდა, რომლებმაც გამზარდა. მაგალითად, როცა Pulsar დავაარსეთ და შევქმენით პირველი ჩეთბოტი, მსგავსი გამოცდილება გარშემო არავის არ ჰქონდა. შესაბამისად, კონკრეტულ სიტუაციებში გამოსავალს ჩვენი სტარტაპის გარეთ ვერ ვპოულობდით – უბრალოდ არ იძებნებოდა. ამიტომაც გვიწევდა, დავმსხდარიყავით და თავად გამოგვეგონებინა გადაჭრის გზები. სწორედ ამან ჩამოგვიყალიბა მეც და ჩემს გუნდსაც უნარი, რომ თუკი არსებობს პრობლემა, არ შევუშინდებით და აუცილებლად მოვიფიქრებთ გამოსავალს.

თუმცა, აქამდე იყო განათლების მიღების პროცესი. 17 წლის ვიყავი, როცა სასწავლებლად საზღვარგარეთ წავედი. 2007 წელს ეს ნაბიჯი ერთგვარად ექსკლუზიური შესაძლებლობა იყო. დღესაც დიდია ბარიერი, თუმცა, მაშინ გუგლშიც კი არ იძებნებოდა კარგად, თუ სად შეიძლებოდა, წასულიყავი და გესწავლა. აი, სწორედ აქედან მოყოლებული, მიწევდა არსებულ პრობლემებთან იმპროვიზაციის უნარის გამოყენება. ამ უნარის განვითარებამ შემაძლებინა ალბათ, გამეკეთებინა ის, რაც გავაკეთე.

კარიერული განვითარების პროცესი

მე რომ უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ მყისვე კარგი სამსახური მეპოვა, ალბათ სხვანაირად წარიმართებოდა ჩემი ცხოვრება. ბევრი ვიწვალე თავიდანვე – იტალიაში დავრჩი და 4 თვის განმავლობაში ვეძებდი ისეთ სამსახურს, რომელიც წინ გადამადგმევინებდა ნაბიჯს. რაღაცებს მაინც სულ ვცდილობდი თან – ხან მეგობართან ერთად კომპიუტერების მაღაზია გავხსენი, ხანაც სხვადასხვა ფილმის თემატიკის აქსესუარები ჩამომქონდა იტალიიდან და ა.შ ეს მუდმივი მცდელობები და ზოგადად საქმის კეთების მიმართ ასეთი მიდგომა ალბათ იმიტომ მქონდა, რომ მამაჩემიც ანტრეპრენერი იყო – ოღონდ ტრადიციულ ბიზნესში, ტრადიციული მიდგომებით. ის ინჟინერია და რაც თავი მახსოვს, სულ ჰქონდა თავისი სამშენებლო კომპანია – სწორედ აქედან გამომდინარე განმივითარდა მეც ხედვა, რომ რაღაც ჩემი უნდა მქონოდა და მესაზრდოებინა ის.

რამდენად დაუჯერებლადაც არ უნდა ჩანდეს, ბოლოს მაინც დავიწყე მუშაობა იტალიაში ისე, რომ მათ არ იცოდნენ, იტალიური რომ არ ვიცოდი. თუმცა, მალევე მივხვდი, რომ ის სამსახური არ იყო ჩემთვის შესაფერისი და თან – იქ უფრო დიდი ასაკი უფრო მეტ პროფესიონალიზმს ნიშნავდა, რის მიმართაც შინაგანი პროტესტი მქონდა. ამიტომ, გადავწყვიტე, რაღაც ჩემი დამეწყო. იმასაც მივხვდი, რომ ამას საქართველოში დაბრუნებით უფრო მარტივად შევძლებდი, ვიდრე იტალიაში, სადაც სრულიად მარტო ვიყავი.

საქართველო

წამოვედი საქართველოში იდეით, შემექმნა ჩემი პირველი ტექნოლოგიური სტარტაპი – საზღვარგარეთ სწავლის მსურველთათვის გზამკვლევი, რომელიც მოიცავდა შემდეგ საკითხებს: როგორ უნდა ჩააბარო? როგორ უნდა დაწერო სამოტივაციო წერილი? როგორ უნდა მოძებნო უნივერსიტეტი და ა.შ ეს იყო ჩემი პირველი მცდელობა, რომელშიც ჩემივე ფული დავხარჯე – მანქანა მყავდა, გავყიდე და ასე დავაფინანსე ეს პროექტი. მასზე ვმუშაობდი, დაახლოებით 2-3 წელი და უკვე ამ პლატფორმის ონლაინ გაშვებას რომ მივადექი, მივხვდი, რომ მას დიდი პოტენციალი არ ჰქონდა და ახალ იდეაზე დავიწყე ფიქრი. ამასობაში, ჩემი კაფე გავხსენი და დავიწყე ახალ კომპანიაზე “Cherrytea” მუშაობა, რომლითაც მოვხვდით Vega Startup Lab-ში და თითქოს წარმატებისკენ დავიძარით, თუმცა, საბოლოო ჯამში, ეს სტარტაპიც წარუმატებელი აღმოჩნდა.

ეს უკვე ძალიან დიდი დარტყმა იყო ჩემს თავდაჯერებულობაზე. ვუყურებდი ჩემს თანატოლებს, რომლებმაც უკვე მიაღწიეს გარკვეულ წარმატებებს და მე ისევ 0-ზე ვიყავი. თუმცა, ამას 0-იც არ ერქვა, რადგან ამ დროს უკვე ბევრი წელი მქონდა ამ მცდელობებში “დაკარგული” და უკვე მეტი კითხვა მიჩნდებოდა საკუთარი თავის მიმართ. შესაბამისად, ეს იყო ბოლო წვეთი და მხოლოდ ერთ შანსსღა ვაძლევდი თავს, მეცადა, ვყოფილიყავი ანტრეპრენერი. ეს ბოლო შანსი კი ისეთი სფეროსკენ მივმართე, რომ თუ გაამართლებდა, მაშინ ძალიან დიდი იქნებოდა შედეგიც.

Pulsar

2016 წლის შემოდგომაზე შევქმენით ხელოვნური ინტელექტის სტარტაპი – ეს იდეა თავიდანვე გიჟურად ჟღერდა. თუმცა, რომ ამბობენ სწორ დროს და სწორ ადგილას უნდა მოხვდეო, ასე იყო Pulsar-ის შემთხვევაშიც. თავდაპირველად, გავაკეთეთ დემო ვერსია, რაც ძალიან დაგვეხმარა იდეის კარგად პრეზენტაციაში. შემდეგი ნაბიჯი იყო თიბისისთან თანამშრომლობის დაწყება, რაზეც დიდი მუშაობა დაგვჭირდა. ნაცნობი არ გვყავდა და ამიტომ თავიდან ერთ-ერთ პოზიციაზე გასაუბრებაზე მივედი, თუმცა, ჩემი რეალური მიზანი ამ დროს სხვა იყო. გასაუბრების ბოლოს ვუთხარი, რომ რეალურად იქ იმიტომ ვიყავი, რომ Pulsar-ზე მინდოდა, მესაუბრა. ავუხსენი, რომ ხელოვნური ინტელექტის სფეროში ყველაზე მაგარი კომპანია ვიყავით და ნამდვილად გამოვადგებოდით სამომავლოდ. მეორე დღეს ჩაგვინიშნა შეხვედრა თიბისიმ და გვთხოვა, გვეჩვენებინა ისეთი პროდუქტები, რაც უკვე მზად გვქონდა. ამ დროს არათუ პროდუქტი, არამედ კომპანიაც არ არსებობდა და ეს ყველაფერი უფრო მეტად იდეა იყო. ამიტომაც, შეხვედრის წინ ვემზადებოდით ყველანაირად, მათ შორის, იუთუბში ვსერჩავდით რისი ჩვენება და თქმა შეგვეძლო მათთვის და ამ გზამ გაამართლა – ჩვენი საუბრითა და წინასწარ კარგად მომზადებული პრეზენტაციით იმის დემონსტრირება კარგად გავაკეთეთ, რომ ვიცოდით ეს სფერო და შეგვეძლო კარგი რაღაცების კეთება. შედეგად, დიდი შთაბეჭდილებაც მოვახდინეთ მათზე. “Fake it until you make it” გზით წავედით, თუმცა, ამ დროს დარწმუნებულები ვიყავით, რომ ამ ყველაფრის შექმნას მართლა შევძლებდით.

აქედან გამომდინარე, იმპროვიზაციის უნარმა შეგვაძლებინა, შეგვექმნა ქართული ხელოვნური ინტელექტის კომპანია. ქართულ რეალობაში წამოჭრილმა პრობლემებმაც გარკვეული როლი ითამაშეს ჩვენს გამოცდილებაში. ქართული ენის და ხელოვნური ინტელექტის დამეგობრება დიდი გამოწვევა იყო და, როგორც უკვე აღვნიშნე, პრობლემების გადაჭრის გზებს თავად ვიგონებდით. თითქმის არც ერთხელ ყოფილა შემთხვევა, რომ გარეთ გვეძებნა გამოსავალი. სწორედ ამიტომ, ამ გამოცდილებამ არამარტო ქართულ რეალობაში, არამედ გლობალურ ასპარეზზეც გზა გაგვიხსნა და უკვე იქ დავიწყეთ უფრო მასშტაბური პრობლემების გადაჭრაზე ზრუნვა. ეს გამომუშავებული უნარი იმდენად მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა ჩვენთვის, რომ შევძელით, შეგვექმნა გლობალური მასშტაბის ინოვაცია.

რჩევები სტარტაპერებს დაჩი ჭოლაძისგან

დამწყებ სტარტაპერს ალბათ მივცემდი რჩევას, რომ რაც შეიძლება მალე დაიწყოს – არ არის აუცილებელი, დღეს რა იდეაც გიჭირავს, იმ იდეით გახდე წარმატებული. ანტრეპრენერი როცა ხარ, შეიძლება ოთხი, ხუთი, და კიდევ უფრო მეტი ცდით გამოგივიდეს რაღაც. შესაბამისად, რაც შეიძლება, მეტი დრო უნდა მოიგო. ინვესტიციაც ხო დროის საყიდლად გვინდა, რომ რაც შეიძლება მალე გავაკეთოთ რაღაც. სხვა შემთხვევაში, თავად ისწავლი ყველაფერს და თავად გააკეთებ ყველა საქმეს, მაგრამ ამას დიდი დრო დასჭირდება; ამიტომაც მიდიხარ და იღებ ინვესტიციას, რომ შენი და სხვების დრო იყიდო და სწრაფად წახვიდე წინ. შესაბამისად, როცა მარტო ხარ, ყველაზე ეფექტური, რომ დრო იყიდო არის ის, რომ რაც შეიძლება მალე დაიწყო შენი საქმე. დაიწყო პირველ იდეაზე მუშაობა, დაუშვა შეცდომა, მიხვიდე ინვესტორთან, უთხრა მას რაღაც არასწორად და შემდეგ მიხვდე, რომ გამოასწორო, წახვიდე და იდეა არასწორ ადამიანებს მოუყვე ან სულაც წესიერად ვერ მოყვე ეს იდეა თუნდაც სწორ ადამიანებთან, აღმოაჩინო, რომ ასეთი რამ უკვე არსებობს – ეს ყველაფერი გწვრთნის გზის უფრო სწორად გამოცნობაში და რაც უფრო მალე დაიწყებ საქმეს, უფრო მალე დაუშვებ ამ შეცდომებს და შეამცირებ დასაშვები შეცდომების რაოდენობას. შესაბამისად, უფრო მალე მიაღწევ წარმატებულ კომბინაციებს და შესაძლებლობებს. ასევე მნიშვნელოვანია, ამ პროცესში, იპოვო ისეთი ადამიანები, რომლებსაც, არაა აუცილებელი ზუსტად შენნაირი აზროვნება ჰქონდეთ, მაგრამ აუცილებელია, შენნაირად მოტივირებული იყვნენ და ჰქონდეთ ისეთი უნარები, რაც შენ არ გაქვს – მაგალითად, შენ თუ ორგანიზებული არ ხარ, სხვა იყოს, შენ თუ არ ხარ ტექნიკური, სხვა იყოს და ა.შ

თუ ხვდები, რომ მიზანთან ვერ მიყავხარ იმას, რასაც დღეს აკეთებ და უფრო ბუნდოვანი ხდება გზა, შესაბამისად, უკვე მოდის ის სიგნალი შენთან, რომ არ დგახარ იმ გზაზე, რომელზეც უნდა იდგე – ჩვენ რომ გლობალურ წარმატებას მივაღწიეთ, ამ გადმოსახედიდან საუბრისას, ქართული Pulsar მნიშვნელოვანი აგურია ამ საქმეში. ფაქტობრივად, ის იყო საძირკველი იმის, რაც დღემდე შევქმენით. სანამ გლობალურ მარკეტზე შესვლას შევძლებდით, იყო ალტერნატივები, რომ საქართველოში ჯერ კიდევ უნდა მოვძლიერებულიყავით, თუმცა ძალიან მჯეროდა, რომ სწორედ მაშინ უნდა გაგვერისკა ყველაზე მეტად, როდესაც აქ წარმატების მაღალ საფეხურზე ვიყავით, რათა შესაძლო დანაკარგის შიშს არ მოეცა საშუალება, დავნებებულიყავით და ვერ მიგვეღწია იმისთვის, რის გამოც ადგილობრივ წარმატებას დავთმობდით. ანუ – კომფორტის ზონიდან სწორედ მაშინ უნდა გახვიდე, როცა ყველაზე კომფორტულად ხარ იქ, რადგან სწორედ ამ დროს მოგაქვს ყველაზე მეტი ენერგია იქიდან – ხედავ, რამხელა რაღაც დათმე, და შესაბამისად, რისთვისაც დათმე მისთვის ბოლომდე დაიხარჯები – სხვაგვარად ძალიან სანანებელი გაგიხდება კომფორტის ზონიდან გამოსვლა. Pulsar-ის შემთხვევაში ზუსტად ასე მოხდა – ამერიკულ ამბიციებს სწორედ მაშინ შევეჭიდეთ, როცა ქართული ბიზნესის, ყველაზე დიდი შემოსავლის მქონე და მნიშვნელოვან ეტაპზე გადავედით, რომელიც ადრე საოცნებო იყო ჩვენთვის. მივხვდით, რომ ეს დიდი ნაბიჯი იყო, თუმცა არა გლობალურ მასშტაბზე. გავიაზრეთ, რომ ამხელა ნაბიჯებით ჩვენ ვერ შევქმნიდით მრავალმილიონიან სტარტაპს, რომელიც იქნებოდა გლობალური.

რეალურად, B2B რომ ავიღოთ, აქ იდეის მისაგნებად ის კი არ გჭირდება, რომ ინვესტორებს და სხვა ანტრეპრენერებს ელაპარაკო, არამედ უნდა გახვიდე და ელაპარაკო რომელიმე კომპანიაში დასაქმებულ ადამიანებს, უმჯობესია, მენეჯერულ პოზიციაზე მყოფ პირებს, რომლებსაც პირდაპირ შეგიძლია, ჰკითხო, რა არ მოსწონთ თავიანთ პროცესებში, სად ხარჯავენ ყველაზე მეტ რესურსს, სადაა საჭირო მეტი ეფექტურობა, მეტი სისწრაფე, რა უჭირთ ყველაზე მეტად.. ამ ყველაფერზე პასუხები იმდენად კარგად გეუბნება, რა არის მოსაგვარებელი, რომ თუკი წახვალ და კონკრეტულ სფეროში 10 სხვადასხვა კომპანიას დაელაპარაკები, გამოხვალ ბევრი იდეით. ასეთ დროს, უკვე მოკვლევაც გაკეთებული გაქვს, რა აწუხებს ამ სფეროს და გაზომვადია შენი იდეების ეფექტურობა. შესაბამისად, იდეის ეტაპზე არა ინვესტორი ან ფული, არამედ გვერდში მდგომი ადამიანი გჭირდება, რომელიც შენსავით მონდომებულია, რომ რაიმე შექმნას და მერე უკვე უნდა იაროთ და ელაპარაკოთ იმ ადამიანებს, რომლებსაც ზემოხსენებული პრობლემები აქვთ.

ეს ყველაფერი საკუთარ თავზე მაქვს გამოცდილი და მგონია, რომ ინვესტორისგან მუდმივ ჩართულობას არ უნდა ველოდოთ. თუმცა, ამავე დროს, ამავე სფეროში მყოფი ინვესტორი შეიძლება, მომავალი exit-ისთვის გასაღები აღმოჩნდეს თავისი კონტაქტების გამო. შესაბამისად, ისეთ ადამიანს უნდა გამოართვა ფული, ვინც კარს აღებს შენთვის და სხვა ინვესტორებისკენაც გაგიხსნის გზას. არ უნდა გქონდეს მოლოდინი, რომ ისინი ან სტრატეგიას დაგიდებენ ან კიდევ ყოველდღიური პრობლემების მოგვარებაში დაგეხმარებიან – თუ ასეც მოხდება, მშვენიერი, თუმცა, ამაზე არ უნდა გქონდეს არანაირი გათვლა – ეს ყველაფერი შენი და შენი გუნდის გასაკეთებელია.

სტარტაპის გაყიდვა

სტარტაპის გაყიდვა, რომელსაც მთელ შენს ენერგიას დაახარჯავ, რა თქმა უნდა ემოციური მომენტია. თუმცა, თუ ხვდები, რომ ამ ნაბიჯით შენ ახალ საფეხურზე გადადიხარ, მაშინ ეს კარგი გადაწყვეტილებაა – მარტო ფასი და მილიონების შოვნა არ უნდა გახდეს exit-ის განმაპირობებელი. ეს ახალი ეტაპის და უფრო დიდი წარმატების დასაწყისად თუ შეგიძლია აქციო, მაშინ, სწორ გადაწყვეტილებას იღებ. და ბოლოს, დროის სწორი შერჩევა და სწორი პარამეტრების შემოტანა არის ამ საქმეში კრიტიკული.

ამჟამინდელი საქმიანობა

როდესაც ჩვენი კომპანია მივყიდეთ Spincar-ს, ავიღეთ როგორც თანხა, ასევე SpinCar – ის აქციები. როდესაც კომპანიას ყიდი, კომპანიის შემადგენელი ნაწილები არიან ადამიანები და აუცილებელია, ვიღაც კონკრეტული პირები დარჩნენ მასში რაღაც პერიოდით. შესაბამისად, ჩვენც გვქონდა ვალდებულება, რაღაც პერიოდი დავრჩენილიყავით ამ კომპანიაში და, საბოლოოდ, ვარჩიეთ, გვქონოდა Spincar-ის აქციებიც, რათა კომპანიის ზრდასთან ერთად ჩვენი აქციების ღირებულებაც გაზრდილიყო. გუნდი კიდევ უფრო გაიზარდა და თუკი აქამდე Pulsar-ის მიმართულებას ვხელმძღვანელობდით, ახლა უკვე მთლიანად Spincar-ის ინოვაციები გადმოვიბარეთ. მე ცოტა ხნის წინ გავხდი ინოვაციების მთავარი ოფიცერი, ზაალი გახდა ინჟინერიის ვიცე პრეზიდენტი, ხოლო სოფო გახდა ოპერაციების ვიცე პრეზიდენტი; ყველაფერი ეს კი ნიშნავს იმას, რომ არამარტო ჩვენი პროდუქტის, არამედ უკვე ამ კომპანიის ყველა დანარჩენი პროდუქტისა და სერვისისთვის ვქმით ინოვაციებს.

ამ ყველაფრის პარალელურად, რასაც ვაკეთებ, არის ის, რომ დაინტერესებული ვარ ინვესტიციებით და ორიენტირს ვიღებ იმ კომპანიებზე, რომლებიც გლობალურად ოპერირებენ და ვცდილობ, უფრო მეტად, ბევრ ტექნოლოგიურ, ამერიკულ კომპანიაში მქონდეს ინვესტიცია. ქართული კომპანიებითაც ვარ დაინტერესებული, რა თქმა უნდა, და ვცდილობ, ინვესტიციით თუ მის გარეშეც შევიტანო ჩემი წვლილი მათ ზრდასა და განვითარებაში – ვუზიარებ მათ ჩვენს გამოცდილებასა და ცოდნას. ამასთანავე, ვფიქრობ იმ უფრო ამბიციურ ნაბიჯებზე, რასაც ჩემს გუნდთან ერთად განვახორციელებ მომავალში.

ჩემთვის გლობალური სტარტაპის დაწყების ადგილი არის ამერიკა და ამერიკული ბაზარი, შესაბამისად, ის ადამიანები, რომლებიც იმ ყოველდღიურობაში ცხოვრობენ და მეტად აქვთ იმ შესაძლებლობებთან შეხება, ძალიან აკლია ქართულ რეალობას. მეც, როცა თბილისში ვარ ხოლმე, რა იდეებიც მომდის, გარემოდან განპირობებულია ხოლმე – შესაბამისად იდეები ხშირად ლოკალურ სახეს იღებენ. ძალიან ძნელია, ამ გარემოდან რაღაცა ნიშაში რაიმე იდეა მოგივიდეს, რაც ამერიკისთვისაა საჭირო. კი, საზღვრები გარღვეულია დღეს, მაგრამ როცა უშუალოდ იქ მიდიხარ და იქაურ პრობლემებთან იწყებ შეხებას, სულ სხვა – იქაური იდეები მოგდის. სწორედ ამიტომ, მაინც და მაინც ინვესტორებისკენ კი არ უნდა გაგირბოდეს გონება, როცა თავად ანტრეპრენერობა გინდა, არამედ იმადამიანებისკენ, ვინც იმ რეალობაში ცხოვრობენ და მუშაობენ, რომელშიც შენ გსურს კომპანიის შექმნა.