შენ არ უნდა გყავდეს უფროსი – Paul Graham

ტექნოლოგიური ტრენდები უფრო და უფრო მეტად განასხვავებენ ნორმალურ და ბუნებრივ მოვლენებს ერთმანეთისგან. ჩვენი ორგანიზმი არ არის შექმნილი ისეთი საკვების მისაღებად, როგორსაც განვითარებულ ქვეყნებში ჭამენ; ან ასე ცოტა ფიზიკური დატვირთვისთვის. ანალოგიური პრობლემა შეიძლება იყოს იმასთან დაკავშირებითაც თუ როგორ ვმუშაობთ: ნორმალური სამსახური შეიძლება იგივენაირად ცუდი იყოს ჩვენთვის ინტელექტუალურად, როგორც თეთრი ფქვილი ან შაქარი – ფიზიკურად. გარკვეულწილად ეს ზოოპარკს გავს, სადაც ჩვეულებრივ მდგომარეობაში ცხოველები სრულიად სხვა ხასიათს ავლენენ ვიდრე მათთვის მშობლიურ ველურ გარემოში. რეალურად ზოოპარკში ცხოვრება ლომისთვის ხომ ბევრად უფრო მარტივია, თუმცა ეს არ არის ის ყოფა, რომელიც მის ბუნებრივ თვისებებს შეესაბამება. მტაცებლისთვის ნადირობა ხომ აუცილებელია.

Y combinator-ის თანადამფუძნებელი პოლ გრეემი, საკუთარი დაკვირვების (200-ზე მეტ სტარტაპთან თანამშრომლობისას) საფუძველზე გვეუბნება, რომ დიდი კომპანიებისთვის მუშაობა ადამიანებისთვის არაბუნებრივია, რადგან ჩვენ ევოლუციურად დიდ ჯგუფებში საქმიანობისთვის არ ვართ შექმნილები.  ცხოველების მაგალითზე თუ ვიმსჯელებთ, ასევე ნათელია რომ თითოეული სახეობისთვის ჯგუფების განსხვავებული ზომაა ოპტიმალური: ანტილოპებისთვის ეს 100 ზრდასრულია, პავიანებისთვის 20-მდე, ხოლო ლომებისთვის 10-ც კი იშვიათობაა. პოლი ადამიანებისთვის გუნდის იდეალურ ზომად 8 წევრს ასახელებს, 20 წევრიანი ჯგუფები მისი შეფასებით რთული სამართავია, 50 კი უკვე გაუმართლებელიც კი.

ტექნოლოგიური კორპორაციები როგორც წესი საკმაოდ დიდი რაოდენობის ადამიანურ რესურსს იყენებენ. მართვის სიმარტივისთვის და გუნდის ეფექტურობისთვის კი, შიდა ორგანიზაციული სტრუქტურას მცირე ელემენტებად ყოფენ სადაც მაქსიმალური გაერთიანებები სწორედ 10 ადამიანამდე დაიყვანება. ამ ეტაზე  შემოდის იერარქიული სისტემა და ორგანიზაცია გვაცნობს ხელმძღვანელის როლს.

სისტემის პროდუქტიულობისთვის აუცილებელია, რომ თითოეული 10 წევრიანი გუნდი ისეთ უნისონში მუშაობდეს, თითქოს ერთი ორგანიზმი იყოს, რადგან მოქმედების თავისუფლება შეზღუდულია რიგითი თანამშრომლებისთვისაც და მენეჯერებისთვისაც. ეფექტური საქმიანობისთვის კი იერარქია შეთანხმებულობის მაღალ დონეს მოითხოვს. პრაქტიკაში ასეთი ჰარმონიის მიღწევა თითქმის შეუძლებელია. დიდი კორპორაციების სირთულეებიც სწორედ აქ იღებს სათავეს. ნებისმიერმა, ვისაც უმუშავია მასშტაბურ ორგანიზაციაში, იცის ეს რას ნიშნავს. განსხვავება საკმაოდ ნათელია, როდესაც ორივე სახის გამოცდილებას იღებთ, როგორც 100 წევრიან ასევე 10 000 წევრიან კომპანიაში.

დიდ კორპორაციებში 10 წევრიან გუნდებს, იდეალური ზომის მიუხედავად, ძალიან მნიშვნელოვანი კომპონენტი აკლიათ – ეს არის ინდივიდუალური ინიციატივა. ლიდერებს ოდნავ მეტი ძალაუფლება აქვთ, თუმცა მოქმედების თავისუფლება ამ დონეზეც საკმაოდ შეზღუდულია. ამიტომაც ასეთ ჯგუფებში მუშაობისას შესაძლოა ერთდროულად განიცდიდეთ სიმპათიასაც და ანტიპათიასაც. ზედაპირზე კომპანიის ისეთი მახასიათებლები ჩანს რომლებიც მოგწონთ, თუმცა ყველაზე მნიშვნელოვანი თვისებები არსად ჩანს.

ასეთი კომპანიებისთვის მუშაობა საკმაოდ გავრცელებული პრაქტიკაა, განსაკუთრებით IT სპეციალისტებისთვის. მაინც რამდენად ცუდი შეიძლება ეს იყოს?

ადამიანებისთვის არაბუნებრივია თანამედროვე საკვები პროდუქტების უმრავლესობა, მაგალითად: თეთრი ფქვილი, რაფინირებული შაქარი, ჰიდროგენიზებული მცენარეული ზეთი. ეს ინგრედიენტები ნებისმიერი მაღაზიის დახლზე შეგხვდებათ და კალორიების უმეტესობაც სწორედ მათზე მოდის. გავრცელებული საკვები თქვენი ჯანმრთელობისთვის საზიანოა. თუმცა რატომაა არასასარგებლო პროდუქტები ასეთი პოპულარული?

ამას 2 ძირითადი მიზეზი აქვს: ხელმისაწვდომი ფასი და დაუყოვნებელი შედეგი.

თუ ადამიანს უწევს გააკეთოს არჩევანი იაფ, სწრაფი შედეგის მქონე, კარგად რეკლამირებულ პროდუქტსა და ძვირ, ნაკლებ პოპულარულ, შედეგის ხანგრძლივ პერსპექტივაში მქონე პროდუქტს შორის, როგორ ფიქრობთ რომელს აირჩევს ის?

ანალოგიურ არჩევანს აკეთებს ადამიანი სამსახურის შემთხვევაში. MIT-ის კურსდამთავრებულები ძირითადად ირჩევენ ცნობილ კომპანიებს, მაგალითად Google-ს ან Microsoft-ს, რადგან ეს ცნობილი უსაფრთხო ბრენდებია კარგი ანაზღაურების პაკეტის შეთავაზებით. ეს ლანჩზე პიცის მირთმევას გაქვს, მომენტალურია სიამოვნება თუმცა უარყოფითი შედეგების აღქმა ბევრად გვიან ხდება შესაძლებელი.

სტარტაპების დამფუძნებლები და მათი პირველი თანამშრომლები კი იმ კატეგორიას მიეკუთვნებიან ვინც გრძელვადიანი შედეგისათვის ნაკლებ პოპულარულ, ჯანსაღ საკვებს აირჩევდა ლანჩზე. სწორედ ესაა ის რისთვისაც ადამიანები არიან შექმნილები.

როგორია სიტუაცია IT დეველოპერებისთვის?

დიდ კომპანიებში, საქმიანობასთან დაკავშირებული შეზღუდვები ყველაზე მეტად აისახება პროგრამების დეველოპერებზე, რადგან მათი დანიშნულება ახალი სისტემების შექმნაა. რეალურად გაყიდვების წარმომადგენელს ერთი და იგივე პრეზენტაციის კეთება უწევს ყოველდღე, მომხმარებელთა მხარდაჭერის ოპერატორი ძირითადად ერთი და იგივე კითხვებს პასუხობს, თუმცა ასეთი განმეორებადობა დეველოპერის საქმეში არ არის. ერთხელ დაწერილი კოდის ხელახლა დაწერის საჭიროება არ არსებობს და IT სპეციალისტი წესით სულ ახალ რაღაცებს უნდა ქმნიდეს. როდესაც ისეთი ორგანიზაციის წევრი ხართ, სადაც საქმიანობაში მოქმედების თავისუფლება იერარქიის ზომის უკუპროპორციულია, სიახლეების შემოტანისა და ინიციატივის გამოჩენისას აუცილებლად შეხვდებით წინააღმდეგობას.

ეს მოვლენა გარდაუვალია კომპანიის გაფართოებასთან ერთად, ყველაზე ჭკვიანურად დაგეგმარებულ ბრენდებშიც კი. პოლ გრეემი გვეუბნება, რომ ხშირად შეხვედრია სტუდენტებს, რომლებმაც სტარტაპის დაფუძნებაზე უარი თქვეს და Google-ში მუშაობა არჩიეს, რადგან თვლიდნენ რომ იქ მეტ გამოცდილებას მიიღებდნენ. როგორც წესი მათი მოლოდინები და რეალობა ერთმანეთს არ ემთხვევა. დეველოპერი ხომ გამოცდილებას სიახლეების შექმნით იღებს, დიდ კომპანიებში კი ეს კორპორატიული პოლიტიკის დონეზეა შეზღუდული. საკუთარ სტარტაპში კი დიდ პასუხისმგებლობასთან და ბევრ არაპროფილურ დავალებასთან ერთად დეველოპერებს აქვთ ექსპერიმენტების ჩატარების შესაძლებლობა, ეს ერთგვარად წახალისებულიც კი არის.

შეზღუდვები რომლებიც მსხვილ კორპორაციებში მმართველი გუნდისგან მოდის საბოლოო ჯამში აფერხებს კომპანიის განვითარებას. თვითდასაქმების შემთხვევაში კი ინიციატივა წახალისებულია და კიდევ უფრო მეტი იდეების გენერირებაა შესაძლებელი, რაც მასშტაბური პროგრესის აპრობირებული პრაქტიკაა.

თვითდასაქმება არ ნიშნავს სტარტაპის წამოწყებას აუცილებლად. თუმცა, დეველოპერი რომელიც დიდ კომპანიაში მუშაობასა და საკუთარი სტარტაპის შექმნას შორის მეორე ვარიანტს აირჩევს, ბევრად მეტს ისწავლის.

თქვენ შეგიძლიათ აკონტროლოთ მიღებული თავისუფლების დონე, იმ კომპანიის ზომის მიხედვით შერჩევისას, რომელზე მუშაობასაც დააპირებთ. ყველაზე მეტი თავისუფლება  ბუნებრივია საკუთარ კომპანიაში გექნებათ, სხვისი სტარტაპის პირველ 10 თანამშრომელში მოხვედრისას, დაახლოებით იგივენაირი. 100 წევრიანი კომპანიაც კი განსხვავებული იქნება იმისგან სადაც 1000 თანამშრომელია.

მცირე ორგანიზაციისთვის მუშაობა არ გაძლევთ შეუზღუდავი მოქმედების გარანტიას. აქაც შეიძლება მმართველმა ავტორიტარული სტილი არჩიოს. უბრალოდ დიდი კომპანიებისთვის შეზღუდვები სტრუქტურიდან გამომდინარეობს.

რა შედეგი მოაქვს ამ ყველაფერს?

მოქმედების თავისუფლების შეზღუდვებს გარკვეული შედეგები მოსდევს, როგორც ორგანიზაციისთვის ასევე ინდივიდებისთვის. კომპანიის განვითარების ტემპი დაიკლებს გაფართოების პროპორციულად. არ აქვს მნიშვნელობა, რამდენად ეცდება იგი სისწრაფის შენარჩუნებას, ასეთი შედეგი გარდაუვალია. ყველაფერი კი იერარქიული ხის და სტრუქტურის ბრალია, რომლის მიღებაც უწევთ კომპანიებს მნიშვნელოვანი ზრდის დროს.

ერთადერთი გზა პროგრესის ტემპის შენელების თავიდან არიდებისთვის არის ზემოხსენებული სტრუქტურის გარეშე მუშაობა. ეს საკმაოდ რთულია, რადგან ადამიანური ბუნებით დიდ ჯგუფებში მუშაობა შეზღუდულია. თუმცა, არ არის შეუძლებელი, თუ თითოეულ მცირე გუნდს ექნება საკმაო დამოუკიდებლობა და გუნდებს შორის თანამშრომლობის სტილი დაემსგავსება საბაზრო ეკონომიკის კომპონენტებს შორის არსებულ დამოკიდებულებას.

პოლ გრეემი გვეუბნება, რომ ასეთი სტილი შესწავლად ნამდვილად ღირს.

ღრუბლისებრი სტრუქტურის გამოყენებისთვის, კომპანიებს შეუძლიათ აირჩიონ მომდევნო სტრატეგია: გადაწყვიტონ რომ შეინარჩუნონ მცირე ზომა განვითარების ყველა ეტაპზე. ეს ნიშნავს რომ საუკეთესო კადრების მოზიდვა კიდევ უფრო პრიორიტეტული ხდება. წარუმატებელი თანამშრომლობის გაფორმება ხომ ორმაგად საზიანოა: ნაკლები საქმე კეთდება და ავტომატურად ზრდის კომპანიის ზომას, რადგან მეტი ადამიანური რესურსის საჭიროება ჩნდება.

ინდივიდებისთვისაც იდეალური გამოსავალი მცირე სამიზნის ამორჩევაა. დიდი კომპანიისთვის მუშაობის  ნეგატიური მხარეების განხილვის შემდგომ, ნათელია მცირე ორგანიზაციების უპირატესობები.

პოლ გრეემის ადრინდელ ჩანაწერებში შევხვდით მის მოწოდებას სტუდენტებისთვის, რომ არ წამოეწყოთ სტარტაპი ასეთ ახალგაზრდა ასაკში. თავად პოლი ამ მოსაზრებას უკვე აღარ ეთანხმება. ეს მისი შიშით იყო გამოწვეული რომ სტუდენტი სტარტაპერების უმრავლესობა წარუმატებლად დაასრულებდა მცდელობას, თუმცა ახლა ასეთი კრახსაც კი ამჯობინებს სხვისთვის მუშაობას. საკუთარი სტარტაპის შექმნა სწავლის, განვითარების და ფინანსური მდგრადობის უფრო მეტ შესაძლებლობას ქმნის. რეალურად მსხვილი კორპორაციისთვის მომუშავე სტუდენტებს ბევრი ხარჯი უჩნდებათ და მეტად მოსალოდნელია ეს საჭიროებები სესხებით დააკმაყოფილონ, რადგან თავდაპირველად მიმზიდველი ანაზღაურება აღარ იქნება საკმარისი. საკუთარი სტარტაპის კრახის დროს კი მხოლოდ თავდაპირველ ინვესტიციას კარგავთ. ბალანსი არ ხდება ნეგატიური.

პოლ გრეემის საკუთარი დაკვირვების შედეგად ამბობს, რომ დიდი კომპანიისთვის მუშაობის გამოცდილების მქონე პროგრამისტები მეტად კონსერვატიულები არიან. ეს ხშირად უფრო დასწავლილი მახასიათებელია, ვიდრე ბუნებრივი. რადგან Y Combinator-ში მისვლის შემდეგ ისინი საგრძნობლად იცვლებიან პირველ რამდენიმე თვეში. იმდენად თავდაჯერებულები ხდებიან რომ იფიქრებთ რამდენიმე სანტიმეტრიც ხომ არ მოიმატეს სიმაღლეში. ერთდროულად აღელვებულები და ბედნიერები ჩანან. ეს ალბათ ლომებსაც ახასიათებთ როდესაც ზოოპარკიდან უბრუნდებიან ველურ ბუნებას.

თუ დააკვირდებით როგორ გარდაიქმნებიან დასაქმებულები დამფუძნებლებად, მიხვდებით, რომ  სხვაობა მეტწილად გარემოს ფაქტორებით არის განპირობებული. კერძოდ, დიდი კორპორაციები ერთგვარად ტოქსიკურია დეველოპერებისთვის. საკუთარ სტარტაპზე მუშაობის პირველივე კვირებში კი ისინი უბრუნდებიან „სიცოცხლეს“ და ეტყობათ რომ ზუსტად იქ არიან სადაც უნდა იყვნენ.